Korzeniówka (roślina)
 Korzeniówka pospolita | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
korzeniówka | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Monotropa Linnaeus Sp. Pl. 387. 1 Mai 1753[3] | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Monotropa uniflora Linnaeus[3] | |||
| Synonimy | |||
| |||
Korzeniówka (Monotropa L.) – rodzaj roślin należących do rodziny wrzosowatych (Ericaceae). W zależności od ujęcia zalicza się tu tylko dwa zmienne i szeroko ujmowane gatunki, ewentualnie dzieli się je na 4 lub 5 gatunków. Rośliny te występują w Europie, Azji, Ameryce Północnej i w północnej części Ameryki Południowej[5][4]. W Polsce w zależności od ujęcia rośnie jeden zmienny gatunek – korzeniówka pospolita M. hypopitys[4], ew. wyróżnia się także drugi – korzeniówkę mniejszą M. hypophegea[6]. Są to byliny pozbawione chlorofili, pozyskujące substancje pokarmowe z grzybów, na których pasożytują – są myko-heterotrofami. Liczba chromosomów n = 16, 24[5], 48[7].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Pokrój
- Pęd białawy, bladożółtawy lub różowawy, na szczycie przewisający, podnosi się w czasie owocowania i wówczas brunatnieje. Osiąga do 30 cm wysokości[8][5].
- Liście
- Brak lub zredukowane, łuskowate[5].
- Kwiaty
- Pojedyncze (M. uniflora) lub skupione po kilka w zwisającym gronie. Kwiaty są promieniste, dzwonkowate, opatrzone łuskowatą przysadką. Posiadają 4–5 działek kielicha przytulonych do 3–6 płatków korony. Pręciki w liczbie od 8 do 12 ułożone w dwóch okółkach różnej długości[9]. Pylniki otwierają się podłużną szparą[7]. Zalążnia z 5 zalążkami[9] lub z licznymi zalążkami[7]. Szyjka słupka ze znamieniem niepodzielonym[7]. Na dnie kwiatu występuje tarczka z 8–10 gruczołami[7].
- Owoc
- Prosto wzniesiona, owalna torebka. Listki okwiatu szybko opadają po przekwitnięciu. Nasiona liczne, drobne[5].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]- Pozycja systematyczna
Jeden z kilku rodzajów z plemienia Monotropeae z podrodziny Monotropoideae Arnott (syn. Hypopityaceae Link, Monotropaceae Nuttall, nom. cons., Pyrolaceae Lindley, nom. cons.) w obrębie rodziny wrzosowatych Ericaceae Jussieu z rzędu wrzosowców Ericales Dumortier[10].
- Podział rodzaju
Wciąż dyskusyjny jest problem podziału tego rodzaju. Opisywane drobne gatunki różniące się stopniem omszenia pędu, liczbą kwiatów i liczbą listków okwiatu są kwestionowane ze względu na wielką zmienność tych cech nawet na pojedynczych roślinach[5]. Właśnie tego typu różnice są tymczasem podstawą rozróżniania obu gatunków podawanych z Polski[6], alternatywnie ujmowanych jako podgatunki[7] lub pozbawianych rangi taksonomicznej[4]. Z drugiej strony istnieją doniesienia wskazujące na istnienie gatunków kryptycznych w obrębie Monotropa hypopitys oraz na parafiletyczny charakter tradycyjnego ujęcia rodzaju, co oznacza konieczność poszerzenia go o niektóre ze spokrewnionych, monotypowych rodzajów z plemienia Monotropeae[9]. W Azji i Ameryce Północnej wyróżnia się albo jeden szeroko ujmowany gatunek Monotropa uniflora[5][9], albo do rangi osobnych gatunków podnosi się jego odmiany występujące w południowej części Ameryki Północnej[4].
- Wykaz gatunków[4]
- Monotropa brittonii Small
- Monotropa coccinea Zucc.
- Monotropa hypopitys L. – korzeniówka pospolita (ew. także: Monotropa hypophegea Wallr. – korzeniówka mniejsza)[6]
- Monotropa uniflora L.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-08-06] (ang.).
- ↑ a b Index Nominum Genericorum (ING). [dostęp 2010-08-06].
- ↑ a b c d e f Monotropa L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-11-15].
- ↑ a b c d e f g Qin Haining, Gary D. Wallace: Monotropa. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2010-08-06]. (ang.).
- ↑ a b c Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 118, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ a b c d e f Kazimierz Zarzycki, Rodzina: Monotropaceae, Korzeniówkowate, [w:] Bogumił Pawłowski (red.), Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. Tom X, Warszawa, Kraków: Polska Akademia Nauk, Państwowe Wydawnictw Naukowe, 1963, s. 87-88.
- ↑ W. Szafer, S. Kulczyński, B. Pawłowski: Rośliny Polskie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1967.
- ↑ a b c d Gary D. Wallace: Monotropa. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2010-08-06]. (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-01-19] (ang.).